Lau urte hauek Mexikon azkar igaro dira Mexikon ikasi dudalako nolabaiteko bertigo bizia dagoela. Dena azkar gertatzen da oso mantso joan arren: lurrikarak eta urakanak, iraultzak, sekula geldirik ez dagoen tamalen bizikletan dagoen gizona eta maitasunak. Inoiz ez zitzaidan hain erraza izan bizi izan naizen herrialdeetan, bost minuturen buruan, bizitza osoan ezagutu zenituela iruditu zitzaizun norbait topatzea.. Aireportuko taxi batean hasi zen, non putzuak eta taqueriak zeuden kale bati buelta eman ondoren, gidariak bere burua gurutzatu zuen adreiluzko eliza bat igarotzean, Burua jiratu eta bere familia hedatua zerrendatzen hasi zitzaidan. Kotxetik atera nintzen argi ez izateko norekin ezkonduko ginen bere iloba neskarekin, hogeita hamazazpi urte, Marianita.
Mexiko ez da oso kazetari gisa zenbatzen, ez bait zara inoiz sartzen hildakoak ere atsegin handiz eman dizun izenburuan edo azpitituluan.. Nire etxearen azpian gizon bat dago, Marcelino, egunero bi ordu garraiatzen dituela kalean aparkatutako autoak zapi batekin garbitzera etortzeko. Familia eta lagunek baino gogo gehiagorekin ikusten nauen bakoitzean agurtzen nau hamabi hilean behin Espainiara itzultzen naizenean.
Mexikarrak bere etxean bazkaltzera edo afaltzera gonbidatzen zaituenean, bi egun lehenago behartuta dago baraualdia egitera
Badira beren herria merezi ez duten herrialdeak. Mexiko da horietako bat. Jende on asko bizi den herrialde txarra. Mexikarrak eskuzabaltasunez irekitzen du bere etxeko atea. Ez du itxura distiratsua egiten, itxurak egin zurea edo ernatu. Azkar jakin nuen mexikar batek bere etxean bazkaltzera edo afaltzera gonbidatzen zaituenean bi egun lehenago barau egin behar duela.
Lan egiten dute, herri gutxi ikusi ditudan bezala funtzionatzen dute. Beti ikusten duzu jendea aldamio baten gainean, kaleko janaria egitea edo alferrikako gauzak saltzea ordu guztietan. Beharrak bertute bihurtu zuen. Aberatsak eskuzabalak direla sinesten duten klase sozialak finkatzen diren herrialde jendetsu batean, langileei soldata duina eman beharrean eskuzabala ematen dietelako, lehiaketa ez da garaitu behar, ez besteentzat, bizitzarako.
Mexikoko “klase ertainak eta baxuak” lan egiten du 20 zerbitzari gisa ordu, Uber baten gidaria eta etxeetan lan egiten duen koinatu bati laguntzen besteen antolamenduak konpontzen. Lanean lo egiten du uzten duenean eta goseak gogoratzen dituen bakoitzean jaten du. Arazorik ez, bikoteak igerileku olinpiko gisa balioko zuen lapikoa ateratzen duen autoaren maletategitik ere ateratzen diren kaleko janarien postuen dentsitatea., Bi orduz behin dekretuz elikatzen den herri baten gosearen proportzionala da. Batzuetan pentsatzen nuen ea jateko gogoa ez ote den “identitatea” mariatxien gainetik mexikarrek, tekila eta bere tristura futbol taldearen porrotengatik.
Gosea ez ote den keinua izango pentsatu nuen “identitatea” mariatxien gainetik mexikarrek, tekila eta bere tristura futbol taldearen porrotengatik
Eta zailtasun handiko sistema sozial orekatu honen erdian, Diego Riverarekin zeharkako izateko gaitasuna duen surrealismoa eta Mexikoko irudimena datoz., Iñárritu, eta herrialdeko droga trafikatzaile arriskutsuena bere zelula Teotihuacaneko piramideekin lotzen duela dirudien tunel batetik ihes egiten duen espetxe sistema.. Hemen aita batek sare sozialetan iragartzen du ospatuko duela 15 bere alabak ahuntz bat hil zuela eta aurkezten dituzte 3.000 jendeak komunetara eta polizietara joan behar izaten zuen oturuntzara nahasteak ekiditeko.
Gustatu ez zaizkidan gauzak ere aurkitu ditut. Horretan ez nuen neure burua espainiar gisa eman; hemen esaldi hori gutxien gustatu zaizkidan gauzak direla esaten da. Ez da tabua, erasotzen duen hitz debekatua. Jatetxera joan eta ardo botila bat eskatzen baduzu eta ez badute, zerbitzaria itzuli eta esaten dizu”, Itxura txarra izango dut eta berari utziko diot”. Ez da ez dudala, da izango duela baina orain ez, eta gaizki ulertua konpondu egiten da gutuna zuri itzuliz eta Ez hitza entzun behar izanaren edari txarrak saihestuz. Astean hainbat aldiz izan dut telefonoz komunikazio bidezko norbait zin egin didana, eskaeraren erantzuna zintzilikatu dudanean bidali didala. Inoiz ez zen iritsi, ia inoiz ez ziren etorri, eta erotu ez dadin ulertu behar den arau batekin muga hauskor batean bizitzen ikasten da: bai ez dena ez da.
Eta bai, gutxiago gustatu zaizkidan beste gauza batzuk daude (Ikusi nola itsasten den guztia?), baina arinak dira nire nahien eta ezezkoen eskalan. Nola ezin duzu dibertitzeko herrialde batean Disney duten haurrentzako heriotza jorratzen film asmatu? Nola nahi ez herrialde bat argitu batera unpronounceable sumendiak maitale dira? Nola ez, sorpresa bat ordaintzen kalean musikari bere elikagai minak alaitzeko dute jendeak negar eta aldi berean barre nahi duelako? Nola ez dugu leku bat miresten duela bere barruak hondakinen baino gehiago eskuak dardarka ikusten duzu?
Nola ezin duzu dibertitzeko herrialde batean Disney duten haurrentzako heriotza jorratzen film asmatu?
Gune monumentaletako giden azalpenak ere faltan botako ditut. Soinu geniales. Calakmulera egin nuen lehen bisitan, gure gidaria goizeko bostetan oihanean paseoan ibili zen eta bere ganadutegian jaguarrak zeudela aitortu zuen., mamuak eta, bere sotoan, bi estatua maia aurkitu zituen. Argazki erreferentziak eskatzerakoan, Bere ganadutegiko hesiaren argazkia erakutsi zigun eta bizkor begiratokia altxatu zuen urmael baten ondoan, bertan felino bat ikusten saiatzen ari ginen, esaldi nahasiarekin hitz egiteari utzi gabe: “Jaguarrak ez dira hurbiltzen zarata entzuten badute”.
Mexikon astelehenean nire etxea izateari utziko dio, Eta une horretatik aurrera gogoratuko dut Fernando del Pasori elkarrizketa egin nionean eta esan zidan mexikarrek ez dutela zilbor hestea apurtzen eta horregatik atzerrira joaten direnean min gehiago egiten duela, tiro egiten duelako. Umiltasunez munduan zehar zilbor heste bat gehiago dantzatzen duzula. Dagoeneko tira dut eta oraindik ez naiz joan.
